ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΖΗΖΙΟΥΛΑ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΕ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟ Α' ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ Ε.Α.Π.

 Ο εισηγητής  Δρ. Βασίλειος Φανάρας . Στο Προεδρείο ο Δρ. Σωτήριος Δεσπότης και ο Δρ. Αθανάσιος Παπαθανασίου. 

Ο εισηγητής  υπ. M.Sc Ανδρέας Ζαφειρόπουλος. Στο Προεδρείο ο Δρ. Σωτήριος Δεσπότης και ο Δρ. Αθανάσιος Παπαθανασίου.

Ο εισηγητής  Δρ. Αθανάσιος Αντωνόπουλος.

Ο εισηγητής  Δρ. Γεώργιος Φίλιας .

Ο εισηγητής  Δρ. Γεώργιος Νεκτάριος Λόης. Στο Προεδρείο ο Δρ. Σταύρος Γιαγκάζογλου και η Δρ. Ελένη Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη.


Ο εισηγητής  Δρ. Αναστάσιος Μαράς.
Ο Πρόεδρος του Συνεδρίου, Δρ. Χρήστος Τερέζης.


Τον Μητροπολίτη Πατρών κ. Χρυσόστομο εκπροσώπησε ο Αρχιμανδρίτης π. Χριστοφόρος Μυτιλήνης, Ιεροκήρυξ.

Ο εισηγητής  Δρ. Σωτήριος Δεσπότης.

Ο εισηγητής  Δρ. Αθανάσιος Παπαθανασίου. Στο Προεδρείο ο Δρ. Γεώργιος Νεκτάριος Λόης και η Δρ. Σπυριδούλα Αθανασοπούλου-Κυπρίου.

Ο εισηγητής  Δρ. Αθανάσιος Παπαθανασίου.

Ο εισηγητής  Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης.

Ο εισηγητής  Δρ. Κωνσταντίνος Μαντζανάρης.

Η εισηγήτρια Δρ. Ελένη Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη. Στο Προεδρείο ο Δρ. Αναστάσιος Μαράς και ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης.

Ο εισηγητής  Δρ. Σταύρος Γιαγκάζογλου.

Ο εισηγητής  Δρ. Κωνσταντίνος Αγόρας.

Η εισηγήτρια Δρ. Σπυριδούλα Αθανασοπούλου-Κυπρίου.

Ο εισηγητής  Δρ. Χρήστος Τερέζης. Στο Προεδρείο ο Δρ. Αναστάσιος Μαράς και ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης.











ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ


     HELLENIC OPEN UNIVERSITY

 ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ



Α΄ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ


                                        Οργανωτική Επιτροπή
                                                      Δρ. Τερέζης Χρήστος (Πρόεδρος)
                                                      Δρ. Λόης Γεώργιος Νεκτάριος
                                                      υπ. M.Sc. Ζαφειρόπουλος Ανδρέας



3-4 ΜΑΪΟΥ 2014 


Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου διοργανώνει το Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στην πόλη των Πατρών, στις 3 και 4 Μαΐου 2014, και στην αίθουσα διαλέξεων του Συλλόγου Ορθόδοξης Ιεραποστολής « Ο Πρωτόκλητος».

Πάτρα, Μιαούλη 68 - τηλ: 2610.329737



ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΣΑΒΒΑΤΟ (03-05-14)
Α΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 

Προεδρείο:  
       Δεσπότης Σωτήριος & Παπαθανασίου Αθανάσιος

10.25  Έναρξη Συνεδρίου από τον καθ. κ. Χρήστο Τερέζη

10.30 Καραμούζης Πολύκαρπος, Δρ.
O θρησκευτικός εαυτός και η διαμόρφωση των θρησκευτικών αντιλήψεων στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

11.00 Φανάρας Γ. Βασίλειος, Δρ.
Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα έτη

11.30 Ζαφειρόπουλος Δ. Ανδρέας, υπ. M.Sc.
Οι σχέσεις της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με την Πολιτεία την περίοδο του κομμουνισμού στην τέως Γιουγκοσλαβία (1943-1990)

12.00 Αντωνόπουλος Αθανάσιος, Δρ.
Η αναζήτηση του Ιστορικού Ιησού και οι προσπάθειες οπτικής αποτύπωσής της. Αισθητική και θεολογική ανάλυση

12.30 Φίλιας Γεώργιος, Δρ.
Από τη θρησκεία του Νόμου στη θρησκεία της Χάριτος»: η λατρεία στον αρχέγονο Χριστιανισμό ως συστατικό στοιχείο της Εκκλησίας.

13.00 Συζήτηση
13.45 Λήξη Α΄ Συνεδρίας


ΣΑΒΒΑΤΟ (03-05-14)
Β' ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Προεδρείο:  
       Αγόρας Κωνσταντίνος & Γιαγκάζογλου Σταύρος

17.30 Λόης Αθ. Γεώργιος Νεκτάριος, Δρ.
Η πολιτική και η εκκλησιαστική κατάσταση στην Σερβία μετά τον Στέφανο Δουσάν και η είσοδος των Οθωμανών στα Βαλκάνια (1355-1389)

18.00 Μαράς Γ. Αναστάσιος, Δρ.
Οι Διδάσκαλοι της πρώτης Εκκλησίας

18.30 Τερέζης Χρήστος, Δρ, Δρ.
Γρηγορίου Νύσσης. Προς Σιμπλίκιον περί πίστεως. Ο Θεός ως τριάδα και ως δημιουργική «πρόοδος».

19.00 Χαιρετισμός Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρών κ.κ. Χρυσοστόμου

19.10 Χαιρετισμός Προέδρου Διοικούσας Επιτροπής του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Καθηγητού κ. Δρ. Χαράλαμου Κοκκώση
  
Προεδρείο:  
     Τερέζης Χρήστος & Λόης Γεώργιος Νεκτάριος

19.20 Δεσπότης Σωτήριος, Δρ.
Αναψηλάφηση του ονόματος και του λειτουργήματος του Επισκόπου στην χριστιανική κοινότητα στη σύγχρονη εποχή επί τη βάσει της μαρτυρίας της Α΄ Τιμόθεον

19.50 Παπαθανασίου Ν. Αθανάσιος, Δρ.
Ο νόμος των αθώων. Αποστολή του κέλτικου Χριστιανισμού και η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

20.20 Καλαϊτζίδης Λ. Παντελής, Δρ.
π. Ιωάννης Μέγιεντορφ και π. Ιωάννης Ρωμανίδης: δύο αντικρουόμενες ερμηνείες της παλαμικής θεολογίας

20.50 Συζήτηση
21.30 Λήξη Β΄ Συνεδρίας


ΚΥΡΙΑΚΗ (04-05-14)
Γ' ΣΥΝΕΔΡΙΑ

8.30 Επίσκεψη και Εκκλησιασμός στον Νέο Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέου Πατρών

Προεδρείο:
     Καλαϊτζίδης Παντελής & Μαράς Αναστάσιος

10.30 Μαντζανάρης Κωνσταντίνος, Δρ.
Σχοινοβασίες στη χώρα του εαυτού: η αναζήτηση της αγιότητας στον Ο. Ελύτη

11.00 Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη Ελένη, Δρ.
Η Ερμηνευτική των Γραφών και η Ορθόδοξη Θεολογία τον 21ο αιώνα. Ερωτήματα, προκλήσεις, προοπτικές

11.30 Γιαγκάζογλου Σταύρος, Δρ.
Ο χριστοκεντρικός μυστικισμός του Αποστόλου Παύλου στη θεολογία του αγίου Νικολάου Καβάσιλα

12.00 Αγόρας Κωνσταντίνος, Δρ.
Πίστη και Ιστορία στη χριστιανική θεολογία

12.30 Αθανασοπούλου-Κυπρίου Σπυριδούλα, Δρ.
Η σχέση λογοτεχνίας και θρησκείας και ο ρόλος των λογοτεχνικών αφηγήσεων στη θρησκευτική εκπαίδευση

13.00 Συζήτηση

13.45 Συμπεράσματα Επιστημονικού Συνεδρίου από τον καθ. κ. Χρήστο Τερέζη

14.00 Λήξη Γ΄ Συνεδρίας

Περιλήψεις Εισηγήσεων

Περιλήψεις Εισηγήσεων

Αγόρας Κωνσταντίνος, Δρ.

Επίκουρος Καθηγ. Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Πίστη και Ιστορία στη χριστιανική θεολογία

Η ανακοίνωση αφορμάται από τη μεθοδολογική εκείνη πρόταση σύμφωνα με την οποία «η ορθόδοξη θεολογία είναι μια δοξολογία, μια έκφραση λειτουργική· είναι ευχαριστιακή θεολογία» (Ι. Ζηζιούλας 1967, ο οποίος εδώ απηχεί και τον Ν. Νησιώτη).

Το θέμα διαρθρώνεται σε τρια μέρη: α) μια ανάγνωση της μεταβυζαντινής ιστορίας της ορθόδοξης θεολογίας, β) το επιστημολογικό αξίωμα της ιστορικο-θεολογικής αυτής ανάγνωσης, γ) μια ευχαριστιακή ερμηνευτική της ιστορίας στην χριστιανική θεολογία.

Στο επίκεντρο της ανακοίνωσης ευρίσκεται το σε διηνεκή κλίμακα επίκαιρο ζήτημα της διαλεκτικής έντασης μεταξύ πίστης και ιστορίας στην χριστιανική θεολογία.

Αθανασοπούλου-Κυπρίου Σπυριδούλα, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Η σχέση λογοτεχνίας και θρησκείας και ο ρόλος των λογοτεχνικών αφηγήσεων στη θρησκευτική εκπαίδευση

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι η ανάδειξη της σημασίας την οποία έχει η χρήση λογοτεχνικών κειμένων στη σύγχρονη θρησκευτική εκπαίδευση στο πλαίσιο ενός δημοκρατικού, πολυπολιτισμικού περιβάλλοντος, το οποίο προωθεί την κριτική σκέψη και καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και τη δημιουργικότητα.

Αφετηρία της ανακοίνωσης αποτελεί η διαπίστωση ότι τόσο η θρησκεία όσο και η λογοτεχνία αποτελούν πολιτισμικά προϊόντα και άρα καθίστανται αντικείμενα πολιτισμικής ανάλυσης. Ως πολιτισμικά προϊόντα, η θρησκεία και η λογοτεχνία έχουν ως κοινή ρίζα μια θεμελιώδη ανθρώπινη λειτουργία, δηλαδή την ανθρώπινη ικανότητα της φαντασίας. Επιπλέον, κοινός τόπος της θρησκείας και της λογοτεχνίας είναι η αφήγηση. Κάθε θρησκεία αφηγείται μια ιστορία για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Αντίστοιχα, τα λογοτεχνικά κείμενα είναι αρρήκτως συνυφασμένα και αυτά με την αφήγηση. Αν οι θρησκευτικές ιστορίες διατυπώνουν λόγο για τις ενέργειες του δημιουργού Θεού στον κόσμο, η όποια λογοτεχνική ενασχόληση, όπως η γραφή και η ανάγνωση κειμένων, αποτελεί στοχασμό αναφορικά με την ίδια την ιδέα της δημιουργικότητας ή άλλως της ποίησης.

Με βάση τα ανωτέρω, η ανακοίνωση προτείνει ως βασικό λόγο χρήσης λογοτεχνικών κειμένων στο μάθημα των θρησκευτικών το ότι με την παρουσία τους τα εν λόγω κείμενα υπενθυμίζουν διαρκώς και καταδεικνύουν πως η γλώσσα συνδέεται με την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου να νοηματοδοτήσει τον βίο του οργανώνοντας σε συμβολικό επίπεδο τον βίο του.

Επιπλέον, στην ανακοίνωση αναλύονται και τρεις σημαντικοί παιδαγωγικοί λόγοι για τη χρήση λογοτεχνικών κειμένων στη θρησκευτική εκπαίδευση και για τον ρόλο που αυτά μπορούν να διαδραματίσουν. Πιο συγκεκριμένα, η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων α) καλλιεργεί την ενσυναίσθηση β) έχει γνωσιακή αξία, όχι μόνο παρέχοντας πληροφορίες για το θρησκευτικό φαινόμενο αλλά και διευρύνοντας την ηθική συνείδηση των εμπλεκόμενων στη διαδικασία και γ) μέσω των τεχνικών αφήγησης και των ανοίκειων μορφών χρήσης της γλώσσας δίδει την δυνατότητα να παρουσιαστεί μια άρρητη και ακατάληπτη πλευρά της πραγματικότητας και της ανθρώπινης εμπειρίας.

Αντωνόπουλος Αθανάσιος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Η αναζήτηση του Ιστορικού Ιησού και οι προσπάθειες οπτικής αποτύπωσής της. Αισθητική και θεολογική ανάλυση.

Στην μελέτη αυτή επιχειρείται η κριτική προσέγγιση και ανάλυση της απόπειρας για την κατά το δυνατόν οπτική αποτύπωση των πτυχών της ιστορικής πορείας του Ιησού Χριστού. Οι ποικίλες μορφές της προσπάθειας αυτής καταγράφονται κυρίως με την χρήση της εικόνας στην ψηφιακή ή και την κινηματογραφική μορφή της και εντάσσονται στην ευρύτερη έρευνα για την επίγεια παρουσία και το έργο του Ιησού Χριστού. Η προσέγγισή μας σε συγκεκριμένα παραδείγματα στον χώρο του κινηματογράφου θα πραγματοποιηθεί με την εφαρμογή του συνδυασμού των ερευνητικών μεθόδων της αισθητικής ανάλυσης και της βιβλικής-θεολογικής ερμηνείας. Κύριος σκοπός της μελέτης, είναι η συστηματική ανάλυση των τρόπων με τους οποίους επιχειρείται η οπτική αποτύπωση αυτή καθώς επίσης και οι συνέπειές της στην ερμηνεία και κατανόηση του προσώπου του Ιησού Χριστού στην σύγχρονη κοινωνία.

Γιαγκάζογλου Σταύρος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Σύμβουλος Υπουργείου Παιδείας

Διευθυντής περιοδικού «Θεολογία»

Ο χριστοκεντρικός μυστικισμός του Αποστόλου Παύλου στη θεολογία του αγίου Νικολάου Καβάσιλα

Στη σπουδή και μελέτη της παύλειας θεολογίας συχνά γίνεται λόγος για τον χριστοκεντρικό μυστικισμό του αποστόλου των εθνών. Ο μυστικισμός αυτός, σύμφωνα με την θρησκειοϊστορική προσέγγιση, ενδέχεται να έχει σχέση με τις μυστηριακές θρησκείες και με τον ελληνιστικό φιλοσοφικό μυστικισμό της εποχής του. Μια άλλη ερμηνευτική αντίληψη εντοπίζει τον μυστικισμό του Παύλου στις εσχατολογικές ιδέες και στις εκστατικές εμπειρίες του, σε στενό σύνδεσμο με τον προφητικό μυστικισμό και την αποκαλυπτική γραμματεία της Παλαιάς Διαθήκης. Θεωρούμε, πάντως, ότι ο μυστικισμός του Παύλου εξαρτάται πλήρως από τη χριστοκεντρική εμπειρία της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας και εμπειρία του ίδιου, την οποία εξέφρασε με αυθόρμητο, περιστατικό, ποιμαντικό και βαθύτατα υπαρξιακό τρόπο στη θεολογική σκέψη του. Ο Παύλος ζει εν Χριστώ, διατυπώνει λόγο για την πίστη του στο πρόσωπό Του, δεν συνθέτει Χριστολογία ή συστηματική θεολογία. Οι θεολογικές προσεγγίσεις του, απλές, απέριττες, βαθύτατα υπαρξιακές, δεν συνιστούν συστηματική ανάπτυξη των κεφαλαίων της πίστης, αλλά αποσπασματική θεολογία, αποστολική παρακαταθήκη και ποιμαντική παραίνεση. Το ζην εν Χριστώ, η Εκκλησία ως σώμα Χριστού, η σχέση Χριστού, Αγίου Πνεύματος και Εκκλησίας είναι οι θεολογικές, οι εκκλησιολογικές και οι ανθρωπολογικές βάσεις επί των οποίων ο Παύλος θεμελιώνει μυστηριοκεντρικά και χριστοκεντρικά τον υπαρξιακό μυστικισμό του. Επί του περιεχομένου όμως των αποσπασματικών νύξεων της αποστολικής πίστεώς του οικοδομήθηκε η μετέπειτα πατερική θεολογία και η δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας.

Δεκατέσσερις αιώνες αργότερα, η γλώσσα και η θεολογική σκέψη του Νικόλαου Καβάσιλα εκφράστηκε με την παύλεια θεολογία περί Εκκλησίας ως σώματος του Χριστού και ναού του Αγίου Πνεύματος, ως ευχαριστιακής κοινωνίας με την αγάπη του Θεού, η οποία μεταμορφώνει τον άνθρωπο και τον κόσμο. Για τον Νικόλαο Καβάσιλα, η εμπειρία της θέωσης στη ζωή της Εκκλησίας είναι μια πραγματικότητα μυστηριακή. Τα μυστήρια είναι οι πύλες από όπου εισέρχεται και κοινωνείται η αγάπη και η ζωή του Θεού. Κάθε τελετή ενσωματώνει και συνάπτει στον Χριστό. Με τη δύναμη των μυστηρίων, δηλαδή με το Βάπτισμα, το Χρίσμα και την Ευχαριστία, συναπτόμεθα με τη σάρκα του Χριστού και κοινωνούμε την ίδια τη ζωή Του. Είναι ο βιωματικός τρόπος και της γνώσης και της εμπειρίας. Εν τέλει, η εν Χριστώ ή η εν Πνεύματι ζωή είναι η θέαση της μέλλουσας ζωής διά των μυστηρίων. Ο Νικόλαος Καβάσιλας θεωρεί ότι στην ασκητική πορεία του πιστού διακρίνονται διάφορες βαθμίδες πνευματικής ζωής. Δίχως να προσλαμβάνει επακριβώς την ησυχαστική ορολογία των τριών σταδίων της κάθαρσης, της έλλαμψης και της θέωσης χρησιμοποιεί το παύλειο σχήμα της πίστης,της ελπίδας και της αγάπης, για να αντιστοιχίσει τις πνευματικές μεθηλικιώσεις των πιστών. Η πίστη οδηγεί στην καθαρή θέα του αγαθού, η ελπίδα στην τελειότερη μετοχή της μακαριότητας, ενώ η αγάπη αποτελεί έκφραση της μακαρίας ζωής της υιοθεσίας.

Δεσπότης Σωτήριος, Δρ.

Αναπληρωτής Καθηγ. Παν/μίου Αθηνών

Συντονιστής, Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοιχτού Παν/μίου

Αναψηλάφηση του ονόματος και του λειτουργήματος του Επισκόπου στην χριστιανική κοινότητα στην σύγχρονη εποχή επί τη βάσει της μαρτυρίας της Α΄ Τιμόθεον

Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες επικράτησε η ευχαριστιακή θεολογία, η οποία στηριζόμενη κυρίως στους αγ. Ιγνάτιο και Ειρηναίο (τη μικρασιατική παράδοση) έδωσε εξαιρετική έμφαση στη διακονία του επισκόπου στο δεύτερο μέρος της θείας Λειτουργίας. Από τις καινοδιαθηκικές πηγές, όμως, διασώζεται μία αντίληψη περί του λειτουργήματος αυτού (του επισκόπου) ως κατεξοχήν διδασκάλου. Η τελευταία κρίνεται εξαιρετικά επίκαιρη στην εποχή της μετανεωτερικότητας, κατά την οποία το να είσαι χριστιανός συνιστά πλέον συνειδητή επιλογή και όχι «πολύτιμη κληρονομία».

Ζαφειρόπουλος Δ. Ανδρέας

Θεολόγος – Εκπαιδευτικός

υπ. Μεταπτυχιακός Ε.Α.Π.

Οι σχέσεις της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας με την Πολιτεία την περίοδο του κομμουνισμού στην τέως Γιουγκοσλαβία (1943-1990)

Στην μεταπολεμική, κομμουνιστική, Γιουγκοσλαβία οι σχέσεις Κράτους - Εκκλησία πορεύονται σε ούτως ειπείν τεντωμένο σχοινί, έτοιμο να διαρραγεί. Ήδη από την Σύνοδο του Jajce (1943), διαφαίνονται με κάθε προφάνεια οι προθέσεις του νέου καθεστώτος έναντι του Σερβικού Πατριαρχείου αλλά και του σερβικού λαού. Τα ιστορικά τεκμήρια αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της προπαγάνδας αλλά και της βιαιότητας, τις οποίες άσκησαν η Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, αλλά και οι ίδιοι οι Σέρβοι κομμουνιστές, προκειμένου να ελέγξουν και τελικά να βλάψουν το κύρος της Ορθοδόξου Σερβικής Εκκλησίας, καθιστώντας την έτσι διωκόμενη και το πλήρωμα αυτής μάρτυρες της εμπαθούς αντιορθοδόξου πολιτικής για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες.

Στην παρούσα ιστορική μελέτη, θα μας απασχολήσουν ζητήματα όπως:

· Ο πλήρης διαχωρισμός Κράτους-Εκκλησίας.

· Η ανάμειξη της πολιτείας στην εκλογή Αρχιερέων και οι διώξεις σε βάρος κληρικών, ιδιαιτέρως των αντιφρονούντων.

· Η εθνικοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

· Η παρεμπόδιση λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής και των εκκλησιαστικών σχολών.

· Η λογοκρισία των εκκλησιαστικών εντύπων.

· Η προσπάθεια της συνέχισης και αποπεράτωσης του Ι. Ν. του Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι.

· Η απαγόρευση των εκκλησιαστικών εορταστικών εκδηλώσεων και η παρεμπόδιση του λαού να συμμετάσχει στην τέλεσή τους.

· Οι αποσχιστικές τάσεις της λεγόμενης «Μακεδονικής» Εκκλησίας, κ.ά.

Σε εκείνους τους δύσκολους καιρούς, κλήρος και ευσεβής λαός αντιτάχθηκαν και αντιστάθηκαν σθεναρά, έχοντας μονίμως το βλέμμα στραμμένο προς το ένδοξο παρελθόν, αλλά και σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Ένα παρελθόν, το οποίο εδράζεται στους αγώνες των ορθοδόξων προγόνων τους για την άνευ όρων αναγωγή της ύπαρξης συνολικά στον Χριστό και στην προσωπική ελευθερία.

Καλαϊτζίδης Λ. Παντελής, Δρ.

Διευθυντής Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

π. Ιωάννης Μέγιεντορφ και π. Ιωάννης Ρωμανίδης:

δύο αντικρουόμενες ερμηνείες της παλαμικής θεολογίας

Ο π. Ιωάννης Μέγιεντορφ και ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης συνέβαλαν αποφασιστικά –ο καθένας με το δικό του τρόπο– στην αναγέννηση των παλαμικών σπουδών στο δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα, καθώς και στην ανάδειξη του (νεο-) Παλαμισμού σε καθοριστικό κριτήριο και κατεξοχήν χαρακτηριστικό της ορθόδοξης θεολογίας και παράδοσης. Αν ο Μέγιεντορφ και ο Ρωμανίδης μοιράζονται από κοινού την αφοσίωση και τη σπουδή στο έργο του Παλαμά, διαφοροποιούνται εντούτοις ως προς τη θεολογική ερμηνεία και επικαιροποίηση του έργου αυτού: ο πρώτος θα τονίσει και θα αναδείξει την βιβλική και εν ταυτώ περσοναλιστική και υπαρξιακή διάσταση της παλαμικής διδασκαλίας, τονίζοντας ταυτοχρόνως τόσο την εκκλησιακή και κοινοτική προοπτική της, όσο και τη διαφοροποίησή της σε σχέση με μια πλατωνίζουσα και ελληνίζουσα τάση που συναντούμε σε ορισμένους Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Ο δεύτερος θα επιμείνει σε μια πιο «πνευματική» ερμηνεία του Παλαμά και στα στάδια που οδηγούν στην κάθαρση, στον φωτισμό και στον δοξασμό/θέωση του ανθρώπου, επιμένοντας ταυτοχρόνως στον αγιοπνευματικό χαρακτήρα, στην θεολογική και δογματική ενότητα καθώς και στο αδιαίρετο της πατερικής εμπειρίας και παράδοσης. Αυτές τις δύο αντικρουόμενες ερμηνείες του Γρηγορίου Παλαμά, όπως χαρακτηριστικά προτείνονται από τον Μέγιεντορφ και τον Ρωμανίδη, αποπειράται να εξετάσει η παρούσα εισήγηση. Δεδομένου, όμως, του περιορισμένου χρόνου, η προσοχή μας θα επικεντρωθεί σε δύο συγκεκριμένα ζητήματα που ενώνουν αλλά και διαφοροποιούν τους δύο υπό εξέταση θεολόγους: 1) στην ενότητα και την ταυτότητα, με άλλους λόγους, στο αδιαίρετο της πατερικής παράδοσης και εμπειρίας, και 2) στον συναφειακό χαρακτήρα της ερμηνείας τόσο του Μέγιεντορφ όσο και του Ρωμανίδη. Η εισήγηση ολοκληρώνεται με ορισμένες κριτικές παρατηρήσεις, καθώς και με την επισήμανση και ανάδειξη των συνεπειών, από τη μία ή την άλλη θεολογική ερμηνεία, στη σύγχρονη ορθόδοξη θεολογία.

Καραμούζης Πολύκαρπος, Δρ.

Επίκουρος Καθηγ. Παν/μίου Αιγαίου

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

O θρησκευτικός εαυτός και η διαμόρφωση των θρησκευτικών αντιλήψεων στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία

Οι θεσμικά διαμορφωμένες θρησκείες υπέστησαν μια κοινωνική υποβάθμιση κατά την εποχή της νεωτερικότητας. Σε αντίθεση με το θρησκευτικό μονοπωλιακό καθεστώς που προσδιόρισε τα παραδοσιακά πολιτισμικά μοτίβα, οι σύγχρονες κοινωνίες οδήγησαν όλο και περαιτέρω τη θρησκευτική κατανόηση του εαυτού στο πλαίσιο μιας ιδιωτικής υπόθεσης των ανθρώπων. Ο θρησκευτικός εαυτός αναδύθηκε στο πλαίσιο ενός θρησκευτικού πλουραλισμού και μιας εκκοσμικευμένης κοινωνίας. Ωστόσο, οι θρησκευτικές παραδόσεις δεν φαίνεται να έχουν απολέσει το νόημά τους. Αντίθετα, φαίνονται αρκετά χρήσιμες, προκειμένου να συμβολίζουν το περιεχόμενο θρησκευτικών αντιλήψεων που υιοθετούν οι άνθρωποι, χωρίς ωστόσο οι αντιλήψεις αυτές να οδηγούν κατ' ανάγκη σε εξατομικευμένες δεσμεύσεις. Σε αυτή την έρευνα απευθύναμε ερωτήσεις σε 10.836 έλληνες ενήλικες, και από τα δύο φύλα, σχετικά με τη θρησκευτική αξιολόγηση του εαυτού τους, ενώ διερευνήσαμε κατά πόσο η αξιολόγηση αυτή σχετίζεται με μια σειρά παραμέτρων που αφορούν στη δόμηση της θρησκευτικής συμπεριφοράς, στα θεσμικά χαρακτηριστικά της θρησκείας αλλά και στις θρησκευτικές αντιλήψεις που υιοθετούν οι ερωτώμενοι. Η ανάλυση του ερωτηματολογίου έγινε με τη μέθοδο της Πολυδιάστατης Στατιστικής Ανάλυσης Δεδομένων.

Κασσελούρη-Χατζηβασιλειάδη Ελένη, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Η Ερμηνευτική των Γραφών και η Ορθόδοξη Θεολογία τον 21ο αιώνα. Ερωτήματα, προκλήσεις, προοπτικές.

Ο ερευνητής που ασχολείται με την ιστορία της χριστιανικής θεολογίας διαπιστώνει ότι ο προηγούμενος αιώνας δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως ο αιώνας αλλαγής παραδείγματος και ανατροπών, όχι πάντα προς μια κατεύθυνση άγνωστη και νέα, αλλά πολλές φορές σε αρχές και αξίες του παρελθόντος, οι οποίες κρίθηκαν απαραίτητο, αφού επανερμηνευθούν, να χρησιμοποιηθούν εκ νέου. Δύο σημαντικοί παράγοντες συνέβαλαν στην αλλαγή παραδείγματος στον χώρο της ερμηνευτικής: η έννοια της συνάφειας και η ανάδυση της σημασίας της εμπειρίας.

Η κατανόηση και η ερμηνεία της Γραφής στο πλαίσιο της χριστιανικής ‘οικουμένης’ συνδέεται με τις εξελίξεις στον χώρο της ευρύτερης ερμηνευτικής και στη θεωρία σημαντικών προσωπικοτήτων όπως ο Hans-Georg Gadamer, ο Paul Ricoeur κ.α., οι οποίοι επηρέασαν τον διάλογο για και με την Αγία Γραφή.

Μόλις μετά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η συζήτηση ευρίσκεται σε εξέλιξη και ο ρόλος της Γραφής και της ερμηνείας της στη ζωή των εκκλησιών και των διαφορετικών χριστιανικών παραδόσεων συνεχίζει να κινείται στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Υπάρχουν μια σειρά από ερωτήματα βεβαίως, στα οποία οι εκκλησίες και η θεολογία τους, μεταξύ των οποίων και η Ορθόδοξη, θα κληθούν να δώσουν απαντήσεις: α. σε έναν κόσμο που βιώνει την επανάσταση της επικοινωνίας πώς μπορεί η Βίβλος να μεταφραστεί, να ερμηνευτεί και να αξιοποιηθεί μέσα από τα νέα μέσα και δεδομένα; β. Πώς το περιεχόμενο της Αγίας Γραφής μπορεί να συμβάλει στη σχέση και τον διάλογο μεταξύ χριστιανών και πιστών από άλλες θρησκείες; γ. Αφού οι θεολογίες αναπτύσσονται σε διαφορετικά πολιτιστικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα, αλλά συναντώνται και επικοινωνούν, ποια μπορεί να είναι η κοινή κατανόησή μας για τη σχέση ευαγγελίου και πολιτισμού; δ. Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί λειτουργικά το κριτήριο «κατά τας Γραφάς» σε καταστάσεις όπου η βιβλική ερμηνευτική βασίζεται σε διαφορετικά ομολογιακά κριτήρια και όπου οι διαφορετικές συνάφειες έρχονται σε σύγκρουση; ε. Μπορεί η Αγία Γραφή και η ερμηνεία της να απαντήσει στις νέες προκλήσεις και στα νέα ερωτήματα του 21ου αιώνα και με ποιον τρόπο;


Λόης Αθ. Γεώργιος Νεκτάριος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Επιστ. Συνεργάτης Αν.Ακαδημίας Βελιγραδίου

Τακτικό Μέλος Ι.Ε.Θ.Π. – Καριπείου Μελάθρου

Η πολιτική και η εκκλησιαστική κατάσταση στην Σερβία μετά τον Στέφανο Δουσάν και η είσοδος των Οθωμανών στα Βαλκάνια (1355-1389)

Στην παρούσα εργασία αναλαμβάνουμε να δείξουμε το πώς η εκτασιακά διευρυμένη και ισχυρή Σερβική αυτοκρατορία του Στέφανου Δουσάν (1331-1355) κατακερματίσθηκε μετά τον θάνατό του σε δεκατέσσερις ελάσσονης έκτασης ηγεμονίες. Διαπιστώνουμε ότι η αιτία αρύετο τις αφορμές της από το σύστημα διοίκησης της χώρας και από τον καταμερισμό της εξουσίας στους τοπικούς ηγεμόνες, από τον ίδιο τον Δουσάν. Αποτέλεσμα του εν λόγω διοικητικού καταμερισμού της εξουσίας, μετά τον θάνατό του, ήταν οι τοπικοί άρχοντες βαθμιαία να ανακηρύσσονται βασιλείς ή πρίγκιπες. Έτσι, το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας απεδείχθη ως η αχίλλειος πτέρνα του Δουσάν. Οι εν λόγω πολιτικές – πολιτειακές επιλογές όμως είχαν ως αποτέλεσμα οι Σέρβοι να μην είναι ενωμένοι και να ηττηθούν από τους Οθωμανούς στην μάχη των Τσερνομιανών (ποταμού Μάριτσα), το έτος 1371, και στην μάχη του Κοσσυφοπεδίου, το έτος 1389. Η ήττα στις δύο αυτές καθοριστικές μάχες για τους Σέρβους, έδωσε την δυνατότητα εισόδου των Οθωμανών στα Βαλκάνια. Εδώ τίθεται προς συζήτηση το εξής ερώτημα: Αν η έκβαση των μαχών αυτών ήταν διαφορετική, μήπως θα ήταν και διαφορετική η ροή της ιστορίας; Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθεί - καθότι η ιστορία δεν εκτυλίσσεται με υποθέσεις -, αλλά αναμφίβολα θα υπήρχε έτι πιο διευρυμένη καθυστέρηση από την πλευρά των Οθωμανών στα όποια μελλοντικά σχέδιά τους. Όλη αυτήν την περίοδο που αναλύουμε διαπιστώνουμε τόσο από πολιτικής όσο και από εκκλησιαστικής πλευράς μίαν αρεστή συνεργασία μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων, ιδιαίτερα στην πόλη των Σερρών, καθώς και έναν ιδιαίτερο σεβασμό των Σέρβων ηγεμόνων προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εν κατακλείδι αποδεικνύεται ότι την συγκεκριμένη χρονική περίοδο η θρησκευτική αυτοσυνειδησία ήταν ισχυροτέρα της εθνικής ταυτότητας. Οι Σέρβοι προσέγγισαν έτι περαιτέρω την ελληνική πνευματικότητα.


Μαράς Γ. Αναστάσιος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Διδάσκων στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης

Οι Διδάσκαλοι της πρώτης Εκκλησίας

Εκτός από τους περιοδεύοντες προφήτες στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες, εμφανίζονταν και άλλοι χαρισματούχοι. Μεταξύ αυτών εντάσσονται οι Διδάσκαλοι, το χάρισμα των οποίων ήταν μόνιμο και δεν εξηντλείτο μέσα στα χρονικά όρια της τέλεσης της Θείας Ευχαριστίας, υπό την ιδιότητα δηλαδή μόνον των γλωσσολαλητών. Οι Διδάσκαλοι εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Κ. Διαθήκη και η παρουσία τους διήκει τουλάχιστον ως το πέρας του δεύτερου αιώνα. Η ιεραρχική τοποθέτησή τους αμέσως μετά από αποστόλους, προφήτες, και –πιθανότατα– διακόνους, μας ωθεί να τους αντιστοιχίσουμε με τον σημερινό κατώτερο κλήρο. Αναμφίβολα, το έργο τους εθεωρείτο σημαντικό, καθώς δίδασκαν τον λαό και μεριμνούσαν για την οικοδομή της Εκκλησίας. Προς το τέλος του 2ου αιώνα οι αναφορές στους διδασκάλους ως τοπικούς χαρισματούχους της Εκκλησίας αρχίζουν να εκλείπουν. Πρόκειται για τη μετάβαση από την αρχέγονη Εκκλησία, στην οποία υπήρχαν Απόστολοι-προφήτες-Διδάσκαλοι, σε μια Εκκλησία του τύπου επίσκοποι-πρεσβύτεροι-διάκονοι.

Μαντζανάρης Κωνσταντίνος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Διδάσκων στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης

Σχοινοβασίες στη χώρα του εαυτού: η αναζήτηση της αγιότητας στον Ο. Ελύτη

Στην ανά χείρας μελέτη, εξετάζουμε την αγιότητα του Ο. Ελύτη, προκειμένου να αναδείξουμε την υπαρξιακή αναζήτηση ως καίρια αφετηρία της πορείας του ανθρώπου. Η αγιότητα, κατ’ αυτόν τον τρόπο, δεν αποτελεί μια νατουραλιστική εκδοχή του τακτοποιημένου εαυτού, αλλά πλάθεται με λάσπη και ιστορία, καθιστώντας πάντα αβέβαιη την έκβαση της πορείας της. Η ανατροπή, η αβεβαιότητα, η αμφιβολία σχοινοβατούν στους όρους της ύπαρξής μας, εκφράζοντας μια διαρκή πρόσκληση των ανατροπών μας. Πρόκειται για την πρόσκληση που μάς ελευθερώνει από τις ρήτρες μιας ιδεατής πόζας χαράζoντας το άγγιγμα μιας αβεβαιότητας.

Πιο ειδικά, ο Ελύτης ακουμπά στην αναζήτηση της ύπαρξης, προκειμένου να φωτίσει τη συνάντησή του με τον Θεό με όρους ανατροπής. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για μια αγιότητα με όρους κατάταξης, αλλά για την αβέβαιη πρόκληση της ύπαρξης, προκειμένου να γευτεί το ανέφικτο της έκπληξης. Πρόκειται για μια διαρκή μαρτυρία αλήθειας, η οποία διέρχεται από την ιστορία, το φως, την αρχαιότητα, το είδωλο και φτάνει… στο φως της στιγμής, ανασταίνοντας ένα καινούργιο άνοιγμα του βλέμματος, το οποίο κάποτε ανακαλύπτει το πρόσωπο του Θεού και κάποτε «σχοινοβατεί» στην υπαρξιακή αβεβαιότητα.


Παπαθανασίου Ν. Αθανάσιος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Αρχισυντάκτης περιοδικού «Σύναξη».

«Ο νόμος των αθώων».

Αποστολή του κέλτικου Χριστιανισμού και η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο κέλτικος Χριστιανισμός, με πρωταγωνιστή του τον μοναχισμό, ανέπτυξε στις Βρετανικές νήσους, κυρίως από τον 6ο ως τον 8ον αιώνα, μια πολύεδρη δράση, η οποία κατανοούσε την εκκλησιαστική αποστολή από κοινού και αδιακρίτως ως ευαγγελισμό και ως κοινωνική παρέμβαση. Στα τέλη του 7ου αιώνα εκδόθηκε, με δική του πρωτοβουλία, ο «Νόμος των αθώων» (ή: «νόμος υπέρ των αθώων»), για την προστασία των αμάχων σε καιρό πολέμου. Η κίνηση αυτή έχει θεωρηθεί προδρομική των νεωτερικών συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Τερέζης Χρήστος, Δρ., Δρ.

Κοσμήτωρ Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών Παν/μίου Πατρών.

Διευθυντής του Προγράμματος του Ελληνικού Ανοιχτού Παν/μίου «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία».

Γρηγορίου Νύσσης. Προς Σιμπλίκιον περί πίστεως.

Ο Θεός ως τριάδα και ως δημιουργική πρόοδος.

Στην εισήγηση θα αναληφθεί το εγχείρημα να προσεγγισθούν, μέσα από τον «μικρόκοσμο» μιας πραγματείας, θέσεις του Γρηγορίου Νύσσης περί τριαδολογίας και περί θείας οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, θα εξετασθούν οι προτάσεις του περί της μη ιεραρχικής διάρθωσης στο εσωτερικό του Θεού και περί του αποκλεισμού του κτιστού χαρακτήρα του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Από την άλλη πλευρά, θα παρουσιασθεί το πώς εκδηλώνεται η Θεία οικονομία προς τον κτιστό κόσμο, η οποία επ’ ουδενί δεν αλλοιώνει το μονιστικό παράδειγμα, ενώ παράλληλα δεν οδηγεί σε συμφυρμό του Θείου με το ανθρώπινο. Τέλος, θα παρουσιάσθουν ειδικά ζητήματα του μεθοδολογικού παραδείγματος που επιλέγει ο Γρηγόριος και των φιλοσοφικών πλαισιώσεων με τις οποίες το υποστηρίζει, ώστε να αντιμετωπίσει με εδραία επιχειρήματα ένα επίκαιρο αιρετικό ζήτημα.

Φανάρας Γ. Βασίλειος, Δρ.

Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα έτη

Στην εισήγηση θα παρουσιασθεί με συνοπτικό τρόπο η θεολογική συζήτηση για τις μεταμοσχεύσεις τα τελευταία τριάντα έτη, η οποία εκφράστηκε τόσο μέσω Εγκυκλίων της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, όσο και διατριβών και άλλων μονογραφιών για το θέμα. Καταρχάς, η άποψη της Εκκλησίας είναι θετική στην δωρεά οργάνων και στην προσφορά στον συνάνθρωπο,εστιάζοντας τόσο στο πνευματικό και σωματικό συμφέρον του δότη όσο και του λήπτη. Ωστόσο, δύο θέματα απησχόλησαν τη θεολογική σκέψη τα τριάντα τελευταία έτη σε σχέση με τις μεταμοσχεύσεις. Αυτά είναι ο εγκεφαλικός θάνατος και η εικαζόμενη συναίνεση. Για το πρώτο θέμα, εμφανίζονται δύο τάσεις και απόψεις, μία εκείνη που συμφωνεί με την ιατρική θέση για την ταύτιση του εγκεφαλικού θανάτου με το τέλος της ανθρώπινης ζωής και εκείνη που αντιτίθεται στη θέση αυτή. Η εν λόγω αντιπαράθεση έχει εκτενή χρονική διάρκεια και σαφώς προκαλεί προβλήματα στην προβολή ενιαίας θέσης από την Εκκλησία. Επιπλέον, για το θέμα της εικαζόμενης συναίνεσης προκάλεσε προβλήματα πριν τρία έτη ο νέος νόμος 3984/2011, ο οποίος δεν έγινε δεκτός από την Εκκλησία. Ωστόσο, η τροπολογία που καθιστά πλέον τους συγγενείς κοινωνούς της απόφασης για τη δωρεά των οργάνων σε περίπτωση του εγκεφαλικού θανάτου, δίδει νέα προοπτική στην πλήρη αποδοχή των μεταμοσχεύσεων. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος με νέα θετική, αλλά και ενημερωτική, εγκύκλιο-παρότρυνση για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις.

Φίλιας Γεώργιος, Δρ.

Πρόεδρος και Καθηγητής Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας

Θεολογικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών

Συντονιστής, Καθηγ. ΣΕΠ Ελληνικού Ανοικτού Παν/μίου

«Από τη θρησκεία του Νόμου στη θρησκεία της Χάριτος»: η λατρεία στον αρχέγονο Χριστιανισμό ως συστατικό στοιχείο της Εκκλησίας.

Η εισήγηση στοχεύει να καταδείξει τη μετάβαση από την εβραϊκή στη χριστιανική Λατρεία ως βασική παράμετρο της διάβασης από τη θρησκεία του Νόμου στην Εκκλησία.

Ως πηγές της εισηγήσεως θα χρησιμοποιηθούν τα κείμενα της Καινής Διαθήκης καθώς και των Αποστολικών Πατέρων και των Απολογητών.

Το θέμα εντάσσεται στην εκκλησιαστική ιστορία των δύο πρώτων αιώνων και στοχεύει στη διευκρίνηση των όρων «ιουδαιοχριστιανισμός», «εβραϊκή τυπολατρία», «λατρεία εν Πνεύματι και αληθεία», « ευχαριστιακός χαρακτήρας της Εκκλησίας».




------------


Μετά την λήξη του Συνεδρίου, φωτογραφικό και λοιπό υλικό θα βρείτε στην παρούσα ιστοσελίδα: eap-orthodoxi-theologia.blogspot.gr